
از میکروبیوتای روده تا جراحی لاغری؛ حلقه گمشده درمان چاقی کجاست؟
در سالهای اخیر، نقش میکروبیوتای روده در سلامت عمومی بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گرفته است. اما شاید برای بسیاری از مردم جالب باشد بدانند که فلور میکروبی روده نه تنها بر هضم غذا، بلکه بر چاقی، ولع غذایی و حتی نتیجه جراحیهای لاغری نیز اثرگذار است. برای بررسی این موضوع، با دکتر یونس عبدالعلیان یکی از جراحان مطرح لاغری و رتبه اول بورد فوق تخصصی جراحی عروق، گفتوگویی داشتهایم تا درباره رابطه بین پروبیوتیکها، سلامت روده و جراحی متابولیک بیشتر بدانیم.
آقای دکتر، ارتباط بین باکتریهای روده و چاقی دقیقا چیست؟ آیا واقعا باکتریها میتوانند باعث افزایش یا کاهش وزن شوند؟
اثر باکتریهای روده و میکروبیوم بر وزن چیست؟
کاملا درست است. امروز میدانیم که ترکیب میکروبی روده مستقیما بر وزن بدن اثر میگذارد. برای مثال، نسبت بالای باکتریهای Firmicutes نسبت به Bacteroidetes در افراد چاق دیده میشود، که باعث استخراج کالری بیشتر از غذا میشود. برخی سویهها مانند Lactobacillus rhamnosus و Bifidobacterium breve میتوانند به تنظیم اشتها، کاهش التهاب و بهبود حساسیت به انسولین کمک کنند. از طرفی، باکتریهای التهابزا مانند Escherichia coli یا Clostridium difficile در افراد دارای اضافه وزن بیشتر دیده میشوند. ما حتی در بیماران جراحیشده هم مشاهده میکنیم که اگر تعادل میکروبی برقرار نباشد، احتمال بازگشت وزن و اختلال در گوارش بالاتر میرود؛ به همین دلیل استفاده هدفمند از پروبیوتیکها را بخشی از مسیر درمان میدانیم.
سلامت روده قبل از جراحی لاغری؛ یک آمادگی پنهان اما حیاتی
آقای دکتر، معمولا آمادگی قبل از جراحی لاغری شامل رژیم کمکالری و آزمایشهای بالینی است. اما شما به سلامت روده هم اشاره کردید. واقعاً چه نقشی در آمادگی قبل از عمل دارد؟
دکتر عبدالعلیان:
ببینید، جراحی لاغری فقط یک عمل فیزیکی نیست؛ ما داریم با کل سیستم متابولیک و گوارشی بیمار کار میکنیم. یکی از عوامل مهم اما مغفول، وضعیت میکروبی روده پیش از جراحی است. اگر ترکیب باکتریهای روده در وضعیت ناسالمی باشد مثلاً تنوع میکروبی پایین، غلبه باکتریهای التهابزا مثل E. coli یا کمبود Lactobacillus و Bifidobacterium احتمالاً بیمار بعد از جراحی دچار نفخ، یبوست، التهاب مزمن یا حتی اختلال در جذب مواد مغذی خواهد شد. ما در کلینیک، معمولاً حداقل ۲ تا ۴ هفته پیش از جراحی، از رژیمهای حمایتی همراه با پروبیوتیکهای تخصصی استفاده میکنیم تا روده بیمار در وضعیت پایدار و هم زیستانه تری قرار بگیرد. این کار، دوره نقاهت را کوتاهتر و تحمل گوارشی بیمار را بهتر میکند.
پروبیوتیکها بعد از جراحی لاغری چه نقشی دارند؟
آقای دکتر، بسیاری از بیماران فکر میکنند بعد از جراحی اسلیو یا بایپس، کار تمام شده است. آیا واقعاً بعد از عمل، نقشی برای پروبیوتیکها وجود دارد؟
دکتر عبدالعلیان:
واقعیت این است که کار جراحی با پایان آن تمام نمیشود بلکه باید مراقبت از سلامتی برای جلوگیری از بازگشت وزنی مادام العمر ادامه پیدا کند. مسیری که به مراقبتهای تغذیهای، تغییر سبک زندگی و حتی بازسازی فلور روده نیاز دارد. بعد از جراحی لاغری، ساختار دستگاه گوارش تغییر میکند و این تغییر مستقیما روی ترکیب میکروبی روده هم اثر میگذارد.
برای مثال، بیمار ممکن است دچار یبوست، نفخ، اسهال، اختلال در جذب و حتی افت خلقوخو شود که بخشی از آن بهخاطر بههمریختگی میکروبیوتای روده است. اینجاست که پروبیوتیکها میتوانند بسیار مفید باشند.
نقش پروبیوتیکها در سلامت عمومی بدن
آقای دکتر، شما در صحبتهایتان به نقش پروبیوتیکها در روند کاهش وزن و جراحی لاغری اشاره کردید. آیا این مکملها را فقط در همین موارد به بیمارانتان توصیه میکنید، یا کاربردهای گستردهتری هم دارند؟
دکتر یونس عبدالعلیان:
واقعیت این است که ما پروبیوتیکها را نه صرفا بهعنوان مکمل گوارشی، بلکه بهعنوان بخشی از مداخلات درمانی گستردهتر در نظر میگیریم. در سالهای اخیر، پژوهشها نشان دادهاند که میکروبیوتای روده بر طیف وسیعی از فرایندهای بدن اثر میگذارد از سیستم ایمنی و کنترل التهاب گرفته تا سلامت روان، پوست، خواب و حتی پاسخ بدن به انسولین. برای همین در کلینیک ما، بسته به وضعیت بیمار، پروبیوتیکها را در شرایطی مثل سندرم روده تحریکپذیر، یبوست مزمن، اختلالات خلقی، پوستهای آکنهدار، و البته دوران بعد از جراحیهای متابولیک توصیه میکنیم. نکته مهم اینجاست که انتخاب نوع و دوز پروبیوتیک نباید تصادفی باشد؛ بلکه باید بر اساس وضعیت بالینی بیمار، حساسیتها، رژیم غذایی و هدف درمانی تنظیم شود.
جمع بندی و سخن آخر از زبان دکتر عبدالعلیان
در نهایت باید بگویم که نگاه ما به درمان چاقی، فراتر از عدد ترازو یا جراحیست؛ ما به تعادل متابولیک، سلامت میکروبیوتا و اصلاح ریشهای سبک زندگی باور داریم. پروبیوتیکها، اگر درست استفاده شوند، میتوانند یکی از ابزارهای هوشمندانه ما در این مسیر باشند. از برگزارکنندگان کنگره تغذیه بالینی در طب اطفال صمیمانه سپاسگزارم که با ایجاد این بستر علمی، فرصتی را فراهم کردند تا گفتوگو میان تخصصهای گوناگون شکل بگیرد—گفتوگویی که بیتردید، آینده سلامت کشور را تحت تأثیر قرار خواهد داد.